- Gofalaeth Bro Llanuwchllyn a'r Cylch
- Llanuwchllyn
- Y Bala
- Gwynedd
- LL23 7NA
Ysgoldy
Erbyn canol
y 19G, gwelwyd yr angen i gael addoldy bychan i’r Annibynwyr yng nghanol y
pentref, ac felly ychwanegwyd “at nifer Ysgoldai’r eglwys, trwy godi Ysgoldy yn
y Llan – yn y Pandy, i fod yn fanwl – fel y gallai’r Hen Gapel drefnu moddion
mewn man mwy canolog na Rhos Y Fedwen”.[1]
Arwyddwyd y
weithred ar Fawrth 25, 1878, a rhoddwr y tir i’w godi oedd Thomas Davies, a
chanlyniad ei adeiladu oedd ei fod yn “un o adeiladau prysuraf y pentref yn
ystod y canmlynedd diwethaf”.[2]
Er mai yn 1878 yr arwyddwyd y weithred, meddai’r weithred honno, “All that
piece or parcel of land abutting on the parish highway leading from
Llanuwchllyn to Pandy … and upon which said piece or parcel of land, a
Schoolroom or Chapel hath been built at the expense of the members of the
Congregational or Independent Church at Llanuwchllyn”.[3] Gwelwn, felly, fod yr adeilad
wedi ei godi cyn y dyddiad hwn. O’i adeiladu, gwelwyd yno sawl pregeth,
Cyfarfod Gweddi, Corlan y Plant, y Gymdeithas Ddiwylliannol, heb son am lu o
weithgareddau eraill y tu allan i fywyd y capel.
Fel y gwelwyd eisoes, daeth ansicrwydd i aelodau Glanaber yn nhroad y mileniwm wrth i’w
hadeilad gael ei gondemnio, a rhaid cau'r capel. Er hynny, bu iddynt barhau yn
Eglwys. Canlyniad hyn fu iddynt orfod uno ym mhob oedfa gyda’r ddau enwad
arall, a oedd ar y pryd yn addoli gan amlaf yn y Neuadd Bentref oherwydd bod
cyflwr yr Ysgoldy yn dirywio.
Gwelodd y
Gweinidog ar y pryd, y Parchg. Dafydd Rees Roberts, ynghyd â rai o’r swyddogion gyfle yma i glosio pawb yn yr Ofalaeth.
Y syniad oedd addasu’r Ysgoldy, oedd yn berchen i’r Annibynwyr, i fod yn gapel
modern yng nghanol y pentref, gan ddefnyddio ychydig o adnoddau ariannol
Glanaber, a chyfraniad gan Ainon at gostau’r prosiect.
Erbyn 2011, roedd y freuddwyd wedi ei gwireddu, ac er bod y Parchedig
Dafydd Rees Roberts wedi gadael ers tair blynedd, gwahoddwyd ef i ail agoriad
yr Ysgoldy i weld yr hyn a gyflawnwyd. Yno, roedd cyfle i bawb ddod at ei
gilydd i adeilad cyfforddus, cynnes, gyda’r cyfarpar a’r dechnoleg ddiweddaraf,
a hynny mewn adeilad oedd gan y tri enwad ymdeimlad o berchnogaeth arno.
“Llawenydd o’r mwyaf oedd gweld ail-agor Yr Ysgoldy Bach ym mis Mehefin, yn
gartref ysbrydol i’r tri enwad i gyd-addoli”.[1]
